Κυπριακή Ιστορία (Ιούλιος – Δεκέμβριος 1974)

2 Ιουλίου 1974 : Μυστική σύσκεψη στο γραφείο του Μπονάνου. Παρόντες οι Ιωαννίδης, Μπονάνος, Γεωργίτσης, Κομπόκης, Παπαδάκης. Ο Μπονάνος ενημέρωσε τους παρευρισκόμενους για την απόφαση ανατροπής του Μακαρίου.

5 Ιουλίου 1974 : Ο Σαμψών εμφανίστηκε στο ΓΕΕΦ και τους είπε ότι ήταν πρόθυμος να αναλάβει τη διακυβέρνηση της νήσου «εφόσον η Ελλάδα ανέτρεπε το Μακάριο».

Στις 15 Ιουλίου του 1974, όταν εκδηλώθηκε το (οργανωμένο από τη χούντα του Ιωαννίδη) πραξικόπημα στην Κύπρο, ο Μακάριος πρόλαβε και σώθηκε καταφεύγοντας στη μονή Κύκκου του Τρόοδος και από εκεί το απόγευμα της ίδιας μέρας πήγε στην Πάφο απ΄ όπου και έκανε την ανακοίνωση: «Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ! Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποίος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι εκείνος τον οποίον συ εξέλεξες διά να είναι ηγέτης σου. Δεν είμαι νεκρός, όπως η χούντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρόσωποί της θα ήθελαν.», διαψεύδοντας έτσι κατά τον αποκαλυπτικότερο τρόπο τον ραδιοσταθμό Κύπρου που τον παρουσίαζε ως νεκρό.

Αξιοσημείωτη είναι η ετοιμότητα της Τουρκικής πολιτικής ηγεσίας αλλά κυρίως των Τουρκικών δυνάμεων, όσο αφορά την ταχύτητα λήψης πολιτικής απόφασης και σχετικής εντολής για εκτέλεσή της (εισβολή στην Κύπρο), όταν μάλιστα η προετοιμασία της και μόνο, είναι στρατιωτικά ιδιαίτερα πολυσύνθετη και χρονοβόρα απαιτώντας δαπάνη χρόνου πολύ πέρα από τις πέντε διαθέσιμες ημέρες, όσες μεσολαβούσαν από το πραξικόπημα μέχρι την εισβολή. Διαφαίνεται λοιπόν βαθύτερη γνώση επικείμενων εξελίξεων, συνεπώς ύπαρξη ευρύτερου σχεδίου του οποίου δεν είναι γνωστοί οι σχεδιαστές κυρίως όμως οι συμμετέχοντες.

Στις 15 Ιουλίου 1974 ο Κομπόκης είπε στον Σαμψών «πήγαινε βάλε μια γραβάτα και έλα να σε ορκίσουμε πρόεδρο της Κύπρου». Υπουργός Εξωτερικών τοποθετήθηκε ο Ντίμης Δημητρίου (αμερικανόφιλος) και Υπουργός Εσωτερικών ο βιομήχανος Παντελής Δημητρίου (φίλος του δικτάτορα Ιωαννίδη). Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πραξικοπηματική κυβέρνηση συμμετείχαν δύο στελέχης της ακροδεξιάς τρομοκρατικής οργάνωσης ΕΟΚΑ Β΄ (Α. Χατζηγεωργίου, Κ. Σαβεριάδης).

Στη συνέχεια ο Μακάριος, από την εκεί αγγλική βάση και μέσω Μάλτας, έφτασε στο Λονδίνο όπου την επομένη συναντήθηκε με τον Πρωθυπουργό Χάρολντ Ουίλσον.

Στις 19 Ιουλίου 1974, από το βήμα του ΟΗΕ, ο Μακάριος εξαπέλυσε τον ιστορικό του λόγο όπου κατηγόρησε την Ελληνική χούντα τουλάχιστον 6 φορές για «εισβολή στην Κύπρο». Μεταξύ άλλων, κατηγόρησε ευθέως την Ελλάδα του Ιωαννίδη για το πραξικόπημα και ότι τούτο εκτελέστηκε από Έλληνες αξιωματικούς. Κατηγόρησε επίσης την ελληνική χούντα ότι με την ανατροπή του, παραβίασε την ανεξαρτησία και την ακεραιότητα της Κύπρου. Διακήρυξε ότι η κατάσταση που διαμορφώθηκε στη Κύπρο δεν ήταν εσωτερική υπόθεση και δεν επηρέαζε μόνο τους Ελληνοκυπρίους αλλά και τους Τουρκοκυπρίους.

20 Ιουλίου 1974 : Αρχίζει η πρώτη φάση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο που θα μείνει στην ιστορία ως «Αττίλας 1».

23 Ιουλίου 1974 : Κηρύχθηκε εκεχειρία στην Κύπρο. Τόσο η Χούντα των Αθηνών όσο και η πραξικοπηματική κυβέρνηση της Κύπρου κατέρρευσαν. Ακολούθησαν διπλωματικές συνομιλίες στη Γενεύη μεταξύ των εμπλεκόμενων χωρών.

23 Ιουλίου – 7 Δεκεμβρίου 1974 : Καθήκοντα Προέδρου της Κύπρου ασκεί ο πρόεδρος της βουλής, Γλαύκος Κληρίδης.

Οι τελευταίες «ειρηνευτικές» συνομιλίες μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας πραγματοποιήθηκαν στις 11 Αυγούστου 1974 στη Γενεύη,  με τη συμμετοχή των Υπουργών Εξωτερικών Βρετανίας, Ελλάδας και Τουρκίας και των εκπροσώπων των Ελληνοκυπρίων Γλαύκου Κληρίδη και των Τουρκοκυπρίων Ραούφ Ντεκτάς.

14 Αυγούστου του 1974 : Αρχίζει η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο που θα μείνει στην ιστορία ως «Αττίλας 2».

14 Αυγούστου 1974 : Λίγο μετά την έναρξη της δεύτερης φάσης της εισβολής της Τουρκίας στην Κύπρο, μέλη της ΕΟΚΑ Β΄ εκτέλεσαν 127 γυναικόπαιδα και ηλικιωμένους από τα τουρκοκυπριακά χωριά Μαράθα, Σανταλάρη και Αλόδα. Την ίδια μέρα, στο χωριό Τόχνη της επαρχίας Λάρνακας, μέλη της οργάνωσης εκτέλεσαν 87 αιχμαλώτους, σε ένα έγκλημα το οποίο είναι γνωστό ως «σφαγή της Τόχνης». Αυτές οι σφαγές χαρακτηρίστηκαν αργότερα από τον ΟΗΕ ως «έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας».

30 Αυγούστου 1974 : Μέλη της ακροδεξιάς τρομοκρατικής οργάνωσης ΕΟΚΑ Β' αποπειράθηκαν χωρίς επιτυχία να δολοφονήσουν το Βάσο Λυσσαρίδη, αρχηγό του πολιτικού κόμματος ΕΔΕΚ. Κατάφεραν όμως να δολοφονήσουν το ηγετικό στέλεχος της ΕΔΕΝ Δώρο Λοΐζου. Ο Δώρος Λοΐζου (23 Φεβρουαρίου 1944 - 30 Αυγούστου 1974) ήταν Κύπριος ποιητής, καθηγητής, πολιτικός και μέλος του σοσιαλιστικού κόμματος ΕΔΕΚ.

9 Σεπτεμβρίου 1974 : Στο Μέσα Χωριό Πάφου δολοφόνησαν τον αστυνομικό  Δημοσθένη Γεωργίου επειδή έγραφε συνθήματα υπέρ της επιστροφής του Μακαρίου, ενώ στις 29 Σεπτεμβρίου επίσης δολοφόνησαν τον οδηγό λεωφορείου Ηλία Πηλαβά ο οποίος μετέφερε διαδηλωτές στο συλλαλητήριο που θα γινόταν στη Λεμεσό υπέρ της επιστροφής Μακαρίου.

29 Σεπτεμβρίου 1974 : Δολοφόνησαν τον οδηγό λεωφορείου Ηλία Πελαβά, επειδή μετέφερε επιβάτες σε συλλαλητήριο στη Λεμεσό υπέρ της επιστροφής του Μακαρίου στην Κύπρο.

Στην πολιτική ζωή της Κύπρου επικρατεί κλίμα έντασης και ο Γλαύκος Κληρίδης βάλλεται από πολλές πλευρές για την άρνησή του να διώξει ποινικά τους πραξικοπηματίες, για την ανεκτικότητά του έναντι της ακροδεξιάς τρομοκρατικής οργάνωσης ΕΟΚΑ Β' και για την αμφίσημη στάση του έναντι του Μακαρίου.

3 Οκτωβρίου 1974 : Ο Γλαύκος Κληρίδης υποβάλλει την παραίτησή του, για να την αποσύρει αυθημερόν ύστερα από έντονες πιέσεις του Καραμανλή.

Στο διάστημα 20-22 Νοεμβρίου 1974 ο Μακάριος έχει επαφές με τον Κληρίδη στο Grosvenor House του Λονδίνου, όπου ενημερώνεται για την εσωτερική πολιτική κατάσταση στην Κύπρο και αποφασίζει να επιστρέφει στο νησί στις αρχές Δεκεμβρίου, αφού προηγουμένως επισκεφθεί την Αθήνα.

29 Νοεμβρίου 1974 : Ο Μακάριος φθάνει στην Αθήνα, όπου τον υποδέχεται ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Ο Μακάριος επέστρεψε στην Κύπρο το Δεκέμβριο του 1974, περίπου 4,5 μήνες μετά τη διάσωση και φυγή του και 3,5 μήνες μετά την τραγωδία της Κύπρου. Εκεί του επιφυλάχθηκε παλλαϊκή υποδοχή, αφού προηγουμένως είχε περάσει από την Αθήνα όπου παρέμεινε για λίγες ημέρες.

Στις 7 Δεκεμβρίου 1974, ένα ελικόπτερο των Ηνωμένων Εθνών προσγειώνεται στη Λευκωσία. Μεταφέρει τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ’. Στην Αρχιεπισκοπή, μία λαοθάλασσα περιμένει τον ηγέτη της για να αναλάβει ξανά καθήκοντα.